Φύση
Η χλωρίδα και η πανίδα στα Ζαγόρια και τους δύο Εθνικούς Δρυμούς, τής Βάλια Κάλντα και τού Βίκου Αώου.
Σε όλα τα σημεία τού Ζαγορίου (συμπ. και τού Εθν. Δρυμού Βίκου-Αώου) εναλλάσσεται το πράσινο τής πυκνής βλάστησης με το γκρίζο των απότομων γκρεμών. Η περιοχή αποτελεί καταφύγιο για μεγάλο πλήθος φυτών και βοτάνων. Έχουν καταγραφεί πάνω από 1.700 είδη και υποείδη φυτικών ειδών, ενδεικτικά υπάρχουν 18 είδη γερανιού, 43 τριφυλλιού και 14 είδη από καμπανούλες και τουλάχιστον 50 είδη δασικών δέντρων και θάμνων. Ενδημικά σπάνια στην Ελλάδα είδη φυτών φύονται που προσελκύουν το ενδιαφέρον επιστημόνων παγκοσμίως.
Τα πυκνά δάση στην περιοχή αποτελούνται από ιτιές, μεγάλα σε μέγεθος και ηλικία πλατάνια, οξιές και λεύκες. Σε μεγαλύτερο υψόμετρο κυριαρχούν δρυς και βελανιδιές.
Στην πανίδα περιλαμβάνονται 24 είδη θηλαστικών, πολλά από τα οποία είναι υπό εξαφάνιση: αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, αγριόγιδα, αγριογούρουνα, λύγκες, κουνάβια. Επίσης διαβιούν 133 είδη πτηνών, όπως διάφορα αρπακτικά: αετοί, γύπες, γεράκια, και ορισμένα είδη ψαριών.
Το κλίμα επηρεάζει καθοριστικά τη μορφολογία και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Μεγάλο ετήσιο ύψος βροχής και πυκνό χιόνι, που πέφτει 7-9 μήνες τον χρόνο, χαρακτηρίζουν την περιοχή. Τα καλοκαίρι η περιοχή είναι ιδιαίτερα δροσερή με σποραδικές βροχές, ενώ τον χειμώνα οι βροχοπτώσεις είναι ιδιαίτερα συχνές με έντονη υγρασία και χιονοπτώσεις. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν στον δρυμό διαφέρουν από αυτές της ευρύτερης περιοχής λόγω της ιδιομορφίας του οικοσυστήματος και γενικά το κλίμα έχει χαρακτηριστεί ως μεσογειακό-ηπειρωτικό.
Πηγή: wikipedia
Οβίρες, οι φυσικές λιμνούλες στο ρέμα τού Ρογκοβού
Οι «Οβίρες» ή «Κολυμπήθρες» είναι οι μικρές βάθρες – κοιλώματα μεταξύ μεγάλου και μικρού Πάπιγκου οι οποίες σχηματίστηκαν από τη φυσική ροή τού νερού τού ρέματος Ρογκοβού.
Το ρέμα Ρογκοβού κατεβαίνει από την κορυφή Λάπατος της Τύμφης και διασχίζει δάση από βελανιδιές, οξιές, αρκουδοπούρναρα, κρανιές, οστρυές, φλαμουριές, σφενδάμια και κράταιγους!
Είναι μία στάση που αξίζει να κάνετε εάν είστε στην περιοχή, χειμώνα – καλοκαίρι.
Μύρισε άνοιξη στα Ζαγοροχώρια …
Δειλά, δειλά έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτοι κρόκοι στις πλαγιές των βουνών προοιωνίζοντας τον ερχομό τής ανοίξεως.
Ο κίτρινος κρόκος ή Crocus flavus ανήκει στην οικογένεια Iridaceae. Φύεται στα Ζαγοροχώρια και έχει πολύ έντονο κίτρινο χρώμα τόσο ώστε έχει χαρακτηριστεί “μικρή φλόγα” από τους E.A. Bowles & Alfred, Lord Tennyson σε ποιήματά τους.
Ο δε Σοφοκλής στο έργο του Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ έγραψε:
θάλλει δ᾽ οὐρανίας ὑπ᾽ ἄ-
χνας ὁ καλλίβοτρυς κατ᾽ ἦμαρ αἰεὶ
νάρκισσος, μεγάλαιν θεαῖν
ἀρχαῖον στεφάνωμ᾽, ὅ τε
χρυσαυγὴς κρόκοςΕδώ, όταν χαράζει, κι ο ουρανός
σταλάζει τη δροσιά του,
ανθίζουν ο νάρκισσος υπέροχος,
με τα λουλούδια του σαν ρώγες,
στεφάνι αρχαίο για τις δυο θεές,
κι ο κρόκος ο χρυσόξανθος.
7η Ηπειρώτικη Γιορτή Μανιταριού στα Άνω Πεδινά
5-6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015
Λαμπριάδειος Σχολή στα Άνω Πεδινά
ΕΙΣΟΔΟΣ 2€
Στη Λαμπριάδειο Σχολή στα Άνω Πεδινά Ζαγορίου πραγματοποιείται η 7η Γιορτή Μανιταρόφιλων Ηπείρου μεταξύ 5-6 Ιουνίου 2015. Η γιορτή περιλαμβάνει εκδρομές για περισυλλογή διαφόρων άγριων μανιταριών και τρούφας με σκυλιά και επεξήγηση αυτών, έκθεση μανιταριών και σεμινάρια μανιταριών από Ιταλούς, Βούλγαρους και Έλληνες μυκητολόγους. Θα υπάρχει μουσική από λαϊκό μουσικό συγκρότημα, τους “ΜΟΥΚΛΙΟΜΟΣ” με jazz και δημοτική μουσική και τους “ΜΑΝΙΤΑΡΟΚ” από τα Γρεβενά.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5/6/2015
20:00: Υποδοχή επισκεπτών, Μανιταροκουβέντα, Διασκέδαση με λαϊκό μουσικό σχήμα
ΣΑΒΒΑΤΟ 6/6/2015
09:30: Συγκέντρωση στην είσοδο της Λαμπριαδείου Σχολής, καθορισμός ομάδων μανιταροεξόρμησης και υπεύθυνων αρχηγών τους
10:00: Αναχώρηση ομάδων για ανεύρεση και συλλογή μανιταριών της ευρύτερης περιοχής
13:30: Επιστροφή, αναγνώριση & καταγραφή των συλλεχθέντων μανιταριών, έκθεσή τους στο Περίπτερο τού Συλλόγου
14:30-17:00: Ελεύθερος χρόνος για ξεκούραση
17:30 -19:30: Παιδικό Εικαστικό Μανιταρο-εργαστήρι στον προαύλιο χώρο τής Λαμπριαδείου Σχολής
18:00: Χαιρετισμός από τον Δήμαρχο Ζαγορίου. Χαιρετισμός από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Μανιταρόφιλων Ηπείρου
18:15 -21:15: ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ
Genus Helvella in Europe (Carlo Aniello/Monica Slavova)
The new rearrangements in the old Boletus (Boris Azyov)
H Τρούφα ως ευκαιρία για την περιφέρεια (Βασίλης Μυλωνάς)
Μανιταρογνωσία – Μανιταροφιλία στην Ελλάδα (Γεώργιος Κωνσταντινίδης )
21:30: Δωρεάν προσφορά μανιταρόσουπας
Μουσική εκδήλωση σε στεγασμένο χώρο με τα γνωστά συγκροτήματα ΜANITAROCK (έντεχνο Ελληνικό τραγούδι) και ΜΟΥΚΛΙΟΜΟΣ (jazz & δημοτική μουσική), διασκέδαση, χορός
ΚΥΡΙΑΚΗ 7/6/2015
Λήξη γιορτής, αποχαιρετισμός, αναχώρηση επισκεπτών
Ασπροπάρης
Ασπροπάρης – Neophron percnopterus
Τοπικά: Κουκάλογο, Αλογόκουκο, Κουκουτάλογο, Ασπρόκοτα, Τυροκόμος, Χελωνάς, Μπατζουτιέρα, Μπάτζος, Μπούρντου Κ΄σάρρου (Βλάχικη), Σλανάρκα, Κάινα-Μάινα (Πέλλα), Άκμπαμπα (Θράκη)
Ένα από τα πλέον αινιγματικά και παράξενα πουλιά του πλανήτη μας βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης, μη εξαιρουμένης βέβαια και της χώρας μας. Είναι το πρώτο πουλί στον κόσμο που προστατεύτηκε με νόμο από τους Φαραώ, με ποινή θανάτου, αναγνωρίζοντας έτσι την σημαντική του συμβολή στην καθαριότητα των οικισμών από τα σκουπίδια και τα υπολείμματα της τροφής των ανθρώπων. Αποτελώντας το πρώτο γράμμα της αιγυπτιακής αλφάβητου, το ιερογλυφικό που προφέρεται “ah”, το πουλί ονομάστηκε και «κοτόπουλο του Φαραώ». Κανένα άλλο είδος δεν έχει τόσο πολύ συνδεθεί με μύθους, θρύλους, παραδόσεις και μαντικές πράξεις στις ορεινές κοινότητες της χώρας μας. Είναι ο μόνος γύπας στο κόσμο που μεταναστεύει και οι χωρικοί πιστεύουν ότι κουβαλάει στην πλάτη του τον κούκο φέρνοντας την άνοιξη και την καλοτυχία καθορίζοντας με τη μαγική του παρουσία την υγεία και την προκοπή των κτηνοτρόφων, το πήξιμο του γιαουρτιού, την παραγωγή του τυριού, ενώ συμμετέχει σε γάμους, ακόμη και «τσουράπια» φέρνει στα παιδιά (Οιωνός, τεύχος 25 σελ.12-13). Συνδέεται πολύ με τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του, σχεδόν πάντοτε φώλιαζε σε βράχια δίπλα σε κωμοπόλεις, χωριά, και οικισμούς, ακόμη και δίπλα στις στάνες, ενώ σπανιότερα σε κτίρια, σκεπές, δέντρα, στο χώμα ακόμη και στην κορυφή τερμιτοφωλιών!!!
Θεωρείται ένα από τα εξυπνότερα πουλιά του πλανήτη, όχι μόνο επειδή είναι από τα πρώτα είδη στο κόσμο που ανακαλύφθηκε ότι χρησιμοποιεί εργαλεία, αλλά και διότι είναι το μόνο που «διδάσκει» το κόλπο αυτό σε άλλα άτομα του ίδιου είδους, δηλαδή πως να επιλέγουν τις κατάλληλες πέτρες και πως θα τις χρησιμοποιούν για να σπάσουν αυγά στρουθοκαμήλου! Κυρίαρχος απέναντι στα άλλα σκουπιδοφάγα πουλιά (κορακοειδή, γλάροι, κτλ), στα ψοφίμια θα πρέπει να περιμένει τους μεγαλόσωμους γύπες να τελειώσουν για να ξεκοκαλίσει το υπολείμματα. Τρέφεται σχεδόν με οτιδήποτε νεκρό, από ψάρια και φάλαινες μέχρι και ψοφίμια του ίδιου του είδους του (!). Τρώει και σάπια φρούτα, αλλά και ζωντανά έντομα που πιάνει στον αέρα εντοπίζοντας τα με την οξύτατη όρασή του, αφού αναγνωρίζει αντικείμενα 4-8 εκατοστών από ύψος 1000 μέτρων! Αγαπημένη του τροφή είναι και οι χελώνες και είναι το μόνο πουλί που καταφέρνει να τις φάει ζωντανές, τρυπώντας τις από το πίσω μέρος με το επιδέξιο ράμφος του, ενώ ο Χρυσαετός αναγκάζεται να τις σπάσει πετώντας τις στα βράχια και ο Γυπαετός να τις κλέψει από τον Χρυσαετό. Συναγωνίζεται στις παραξενιές τον πλησιέστερο του συγγενή Γυπαετό, καθώς και αυτός βάφεται λίγο και αντί για κόκαλα τρώει (συμπληρωματικά) κόπρανα από αγελάδες, γίδια και πρόβατα! Η μυστηριώδης για τους επιστήμονες αυτή συνήθεια, βρέθηκε ότι συντελεί στην πρόσληψη καροτενοειδών, ειδικών ουσιών που δίνουν το έντονο κίτρινο γυμνό δέρμα του προσώπου, δείγμα κυριαρχίας (όπως το κόκκινο στο μάτι του Γυπαετού), σημαντικό γνώρισμα στην ιεραρχική σειρά των γυπών στην κατανάλωση της τροφής και στις γαμήλιες επιδείξεις.
Ξυπνάει τα χαράματα, νωρίτερα από τα περισσότερα αρπακτικά που περιμένουν τεμπέλικα τα ανοδικά ρεύματα για να πετάξουν, και παράξενο για γύπα, χρησιμοποιεί πολύ συχνά το φτεροκόπημα, αν και μπορεί να γυροπετάει για ώρες σε ακτίνα 20 περίπου χιλιομέτρων (μέγιστο ως και 70!) από την φωλιά του για να τραφεί. Έχει δε καταρρίψει και το παγκόσμιο ρεκόρ για την μακρύτερη πτήση διανύοντας 1017 χιλιόμετρα μέσα σε δύο μόνο μέρες διασχίζοντας την Σαχάρα. Τις θεαματικές γαμήλιες πτήσεις θα απολαύσουν όσοι ψάξουν να εντοπίσουν τα αναπαραγωγικά ζευγάρια νωρίς την άνοιξη, (τέλη Μάρτη με αρχές Απρίλη) θαυμάζοντας τις βουτιές από μεγάλο ύψος όταν τα δύο πουλιά είναι συνεχώς μαζί ζευγαρώνοντας μάλιστα καθημερινά (πολύ συχνότερα από τα άλλα αρπακτικά), ενώ όπως και στον Γυπαετό, κάποια «ζευγάρια» αποτελο ύνται και από τρία άτομα. Ασυνήθιστο για γύπα, μπορεί να γεννήσει ως και τρία αυγά, ενώ οι νεοσσοί θα πετάξουν αργότερα από κάθε άλλο αρπακτικό, στο τέλος Αυγούστου και τον πρώτο καιρό θα συντροφεύουν τους γονείς τους ψάχνοντας μαζί τους για φαί, ενώ σύντομα θα εγκαταλειφθούν για να μεταναστεύσουν μοναχοί στην Αφρική όπου θα μείνουν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.
Είναι αξιοπερίεργο λοιπόν πως ένα είδος τόσο κοινό και με τέτοια εξυπνάδα που φώλιαζε σε όλες τις παρυφές των πεδιάδων της χώρας με εκατοντάδες να συγκεντρώνοντα ακόμη και πριν 2 δεκαετίες στους σκουπιδότοπους (βλέπε Οιωνός 34 σελ. 27) δεν τα καταφέρνει να ευημερήσει στο 21ο αιώνα! Εδώ έχουμε δυστυχώς πάλι την επιβεβαίωση «της τραγωδίας των κοινών ειδών» (“the tragedy of the commons”) που αναφέρεται σε κοινότατα είδη που ξαφνικά οι πληθυσμοί τους καταρρέουν. Υπεύθυνη για αυτό είναι η ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής μας ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης με την εντατικοποίηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, την εξαφάνιση των λιβαδικών εκτάσεων στα πεδινά και την μείωση της εκτατικής κτηνοτροφίας. Η εκμηχάνιση σήμανε τη δραματική μείωση του πληθυσμού των ζώων φόρτου και η ανάγκη για την αντιμετώπιση ασθενειών την υποχρεωτική ταφή των νεκρών ζώων, την υποχρεωτική καύση όλων των ζωικών αποβλήτων από τα σφαγεία καθώς και το κλείσιμο των χωματερών. Στην Αφρική αρνητικά επέδρασαν η υπερβόσκηση των δασών ακακίας και η δραματική μείωση άγριων οπληφόρων όπως οι γαζέλες και μεγαλόσωμων πουλιών όπως οι στρουθοκάμηλοι από το κυνήγι. Με παγκόσμιο πληθυσμό μόνο 30-45 χιλιάδες ενήλικα άτομα και με μείωση ως και 86% στην υποσαχάρια περιοχή μέσα σε 30 χρόνια, φαίνεται ότι ο Ασπροπάρης βαδίζει ολοταχώς προς τον ολοκληρωτικό αφανισμό.
Η αύξηση της απευθείας θνησιμότητας οφείλεται κυρίως στη απευθείας δηλητηρίαση από χημικές ουσίες όπως οι «φόλες» που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση σαρκοφάγων, τα αντιβιοτικά που χορηγούνται σωρηδόν στα σταβλισμένα ζώα και οδηγούν στην κατάρρευση του ανοσοποιητικού συστήματος των πουλιών, τα αρουραιοκτόνα με τα οποία ψεκάζονται οι σκουπιδότοποι στο εξωτερικό, τα αγροχημικά και η μολυβδίαση. Ακόμη αναφέρονται περιπτώσεις σύγκρουσης με ανεμογεννήτριες, καλώδια υψηλής τάσης και πυλώνες μεταφοράς ρεύματος. Το εκρηκτικό μίγμα συμπληρώνεται και με την ενόχληση από την κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων κοντά στις θέσεις φωλιάσματος.
Ευτυχώς υπάρχει ελπίδα! Η Γαλλία είναι η μόνη χώρα παγκοσμίως όπου μετά από προσπάθειες πολλών ετών το είδος αυξάνει.
Ρήγας Τσιακίρης
Δασολόγος – Περιβαλοντολόγος ΜSc Oικολογίας
Υποψήφιος διδάκτορας Οικολογίας Σχ. Βιολογίας ΑΠΘ
Λαυρέντης Σιδηρόπουλος
Φοιτητής Ecology and Conservation
Περισσότερες πληροφορίες: http://ornithologiki.gr/
Φθινοπωρινές & χειμωνιάτικες τρούφες
Μία βόλτα στα δάση τού Κεντρικού Ζαγορίου παρέα με τα έμπειρα τρουφόσκυλα Ίρμα, Άρη και Σίσσυ αλλά και τους “γονείς” τους Κατερίνα και Χρήστο σε κυνήγι άγριων μαύρων και λευκών τρουφών.
Τέσσερις ώρες αργότερα και μετά από αρκετό περπάτημα στη μαγευτική φύση τού πολύχρωμου φθινοπωρινού Ζαγορίου οι προσπάθειες απέδωσαν: tuber brumale, tuber uncinatum, tuber borchii… με άμεσο προορισμό την κουζίνα και κατόπιν το πιάτο!!!
Τί έγραψε ο Μιχαήλ Ψελλός* πριν από 1.000 περίπου χρόνια για το “ὕδνον” ή όπως ονομάζεται σήμερα τρούφα:
«… το ύδνον είναι ατελές γέννημα της γης, είναι ας πούμε αμβλωθρίδιον (έκτρωμα). Διότι η μητέρα του δεν το γεννά ούτε το φέρνει στο φως με ωδίνες, αλλά αυτοί που το αναζητούν, όταν βλέπουν εξογκωμένη την κοιλιά της γης, τη διασπαράσσουν και βγάζουν το κυοφορούμενο, γι’ αυτό είναι άμορφο στην όψη και άσχημο. Η δε μητέρα-γη, για να το παρηγορήσει για την ασχήμια του, ενέβαλε σ’ αυτό απερίγραπτη (ηδονή) νοστιμιά»
* Βυζαντινός λόγιος, ιστορικός, φιλόσοφος και πολιτικός και διπλωμάτης με επιβλητικό διδακτικό και συγγραφικό έργο σε όλους τους κλάδους των γραμμάτων και των επιστημών. Είχε σημαντική προσφορά στο χώρο της γενικής και ανώτερης παιδείας, στην οργάνωση και ανάπτυξη της οποίας στον 11 αιώνα η συμβολή του υπήρξε καίρια. Δίδαξε στο Πανδιδακτήριο, δηλαδή το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, στο οποίο είχε αποκτήσει τη θέση του ύπατου των φιλοσόφων (δηλαδή πρύτανη, με τους σημερινούς όρους). Γνωστότερο έργο του είναι η ‘Χρονογραφία, εξιστόρηση των γεγονότων της περιόδου 976-1078. Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Ψελλός, ενώ το Μιχαήλ ήταν το μοναστικό του όνομα, μια και έζησε για λίγο καιρό σε ένα μοναστήρι, το οποίο και εγκατέλειψε και γύρισε στην πρωτεύουσα, όπου επανακατέλαβε τη σημαντική θέση που κατείχε στην Αυλή.
Αγριοράδικα στο Κ. Ζαγόρι
Ταράξακον το φαρμακευτικόν ‐Taraxacumofficinalis
Άλλες ονομασίες: Αγριοράδικο, πικραλίδα, αγριομάρουλο
Οικογένεια: Αστεροειδών‐Asteraceae
Πολυετές αυτοφυές φυτό που φτάνει τα 25 εκατοστά ύψος.
Συναντάται σε ακαλλιέργητους τόπους, όπως στα λιβάδια και τις πλαγιές των βουνών στο Ζαγόρι, και σε χωράφια. Πολλαπλασιάζετε εύκολα από τους σπόρους του την άνοιξη. Τα φύλλα του είναι οδοντωτά, ανόμοια μεταξύ τους και μικρότερα από το κοινό ραδίκι cichorium. Τα κίτρινα άνθη του ξεπετάγονται από μικρούς βλαστούς από τη βάση τού φυτού, είναι μικρά, οδοντωτά και έχουν χρυσο-κίτρινο χρώμα. Τα αγριοράδικα μαζεύονται από τον χειμώνα μέχρι την άνοιξη και τρώγονται ωμά σε σαλάτες ή βραστά. Ακόμη τα φύλλα του χρησιμοποιούνται στις παραδοσιακές Ζαγορίσιες λαχανόπιτες μαζί με άλλα χόρτα.
Τέλος, το αγριοράδικο είναι ισχυρό διουρητικό και μειώνει την ποσότητα των υγρών μέσα στο σώμα. Αντίθετα όμως με τα άλλα διουρητικά που προκαλούν απώλεια καλίου, τα φύλλα τού αγριοράδικου περιέχουν μεγάλες ποσότητες καλίου που τις παρέχουν στον οργανισμό. Η ρίζα και τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για την πρόληψη αλλά και την καταπολέμηση τής πέτρας στη χολή.