Συλλογή και ξήρανση βοτάνων

Τα δάση στα Ζαγόρια αλλά και τούς Εθνικούς Δρυμούς τού Βίκου-Αώου και τής Βάλια Κάλντα, προσφέρουν στον τροφοσυλλέκτη μία ποικιλία βοτάνων, φρούτων, μανιταριών που όμοιά τους δεν υπάρχει στον Ελλαδικό χώρο. Κάθε εποχή έχει και τα δικά της “καλά”.
Ακολούθως θα βρείτε μερικές χρήσιμες συμβουλές για το πώς και πότε μπορείτε να μαζέψετε τα αγαθά τής Ζαγορίτικης γης, αλλά και το πώς θα τα επεξεργαστείτε ώστε να τα αποθηκεύσετε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Αποξήρανση βοτάνων

Οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων μπορεί να επηρεαστούν από το πότε ακριβώς συλλέγονται. Συλλέξτε τα βότανα μία ξηρή ημέρα, όταν βρίσκονται στο αποκορύφωμα τής ωριμότητάς τους και η συγκέντρωση των ενεργών συστατικών είναι στο μέγιστό της.
Ξηράνετέ τα γρήγορα, μακριά από το φως τού ηλίου, για να διατηρήσετε τα αρωματικά συστατικά και να προλάβετε την οξείδωση άλλων χημικών. Για να εξασφαλίσετε την καλή κυκλοφορία τού αέρα, αφήστε τα σε ένα ξηρό, ευάερο, θερμό μέρος. Ένα αεριζόμενο ντουλάπι με ανοιχτή την πόρτα είναι

Πήλινα σκεύη

ιδανικό, το ίδιο και ένα ηλιόλουστο δωμάτιο. Όσο περισσότερο χρόνο παίρνει η ξήρανση τόσο πιο πιθανό είναι να αλλοιωθεί το χρώμα των φυτών και να χάσον την γεύση τους.
Όταν αποξηρανθούν τα βότανα, αποθηκεύστε τα σε ξηρά σκουρόχρωμα γυάλινα ή πήλινα σκεύη με αεροστεγές σκέπασμα, μακριά από το απευθείας φως τού ηλίου.

Καλό είναι να σημειώνετε στα σκεύη την προέλευση, ημερομηνία συλλογής και αποθήκευσής των βοτάνων. Τα περισσότερα κρατάνε 12~18 μήνες.

Αποξήρανση ανθών

Συλλέξτε τα αφού εξατμιστεί η πρωινή δροσούλα, όταν είναι τελείως ανοιχτά. Μεταχειριστείτε τα προσεκτικά γιατί είναι ευαίσθητα.
Κόψτε τα άνθη από τους βλαστούς και ξηράνετε τα ολόκληρα σε δίσκους. Για τα μικρά άνθη, όπως τής λεβάντας, κάντε όπως για τους σπόρους, μαζέψτε τα πριν μαραθούν τελείως τα άνθη.

Σε 2 βήματα:
1. Απομακρύνετε τις βρωμιές, το χώμα και τα έντομα. Απλώστε τα άνθη να ξεραθούν σε δίσκο καλυμμένο με χαρτί ή εφημερίδα
2. Όταν αποξηρανθούν, αποθηκεύστε τα ολόκληρα σε ένα σκούρο, αεροστεγές δοχείο. Σε άνθη όπως οι κατηφέδες αφαιρέστε τα αποξηραμένα πέταλα και αποθηκεύστε τα ξεχωριστά, απορρίπτοντας το κεντρικό τμήμα τού άνθους

Αποξήρανση βολβών

Συλλέξτε τους αφού μαραθούν τα επίγεια τμήματα. Μαζέψτε τούς βολβούς τού σκόρδου γρήγορα, γιατί τείνουν να βυθίζονται πιο βαθιά αφού μαραθούν τα φύλλα και μετά είναι δύσκολο να βρεθούν.

Αποξήρανση επίγειων τμημάτων και φύλλων

Τα μεγάλα φύλλα, όπως στη μολόχα, συλλέξτε τα και αποξηράνετέ τα ξεχωριστά. Τα μικρότερα φύλλα, όπως τού μελισσόχορτου ή τού φασκόμηλου, είναι καλύτερο να τα συλλέγετε μαζί με το βλαστό. Συλλέξτε τα φύλλα των φυλλοβόλων φυτών ακριβώς πριν την άνθιση και των αειθαλών, όπως τού δεντρολίβανου, καθόλη τη διάρκεια τού χρόνου. Αν χρησιμοποιείτε όλα τα επίγεια τμήματα, συλλέξτε τα στη μέση τής περιόδου τής άνθισης, παίρνοντας έτσι ένα μείγμα φύλλων, βλαστού, ανθών και σπόρων.

Σε 3 βήματα:

Εύθρυπτα φύλλα βοτάνων

1. Δέστε σε μικρά ματσάκια, 8~12 περίπου βλαστούς μαζί, ανάλογα με το μέγεθος, κρεμάστε τους ανάποδα και αφήστε να ξεραθούν
2. Όταν τα φύλλα γίνουν εύθρυπτα, αλλά όχι τόσο ξηρά που να γίνονται σκόνη, αφαιρέστε τα από το βλαστό τρίβοντας τα πάνω από ένα χαρτί ή εφημερίδα και απορρίψτε τα μεγαλύτερα κομμάτια. Αν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε όλα τα επίγεια τμήματα, θρυμματίστε τα όλα μαζί
3. Μεταφέρετε τα αποξηραμένα βότανα από το χαρτί, χύνοντας τα ή με ένα κουτάλι, σε αεροστεγές δοχείο για την αποθήκευση

Αποξήρανση ριζών

Συλλέξτε τις περισσότερες ρίζες το φθινόπωρο, όταν τα επίγεια τμήματα τού φυτού έχουν μαραθεί και πριν η γη γίνει πολύ σκληρή και κάνει το σκάψιμο δύσκολο. Εξαίρεση αποτελεί η πικραλίδα, που οι ρίζες της πρέπει να συλλέγονται την άνοιξη. Μερικές ρίζες ξανα-απορροφούν υγρασία από τον αέρα και γίνονται μαλακές, οπότε πρέπει να τις πετάξετε.

Σε 2 βήματα:
1. Πλύνετε τις ρίζες καλά για να φύγει το χώμα και οι βρωμιές. Κόψτε τις μεγάλες ρίζες σε μικρά κομματάκια όταν είναι ακόμη νωπές, γιατί μπορεί να είναι δύσκολο να το κάνετε όταν ξεραθούν
2. Απλώστε τα κομμάτια τής ρίζας σε δίσκο στρωμένο με χαρτί και αφήστε τα 2~3 ώρες (4~6 ώρες για τις μεγαλύτερες ρίζες) σε δροσερό, ξηρό περιβάλλον (ή σε ξηραντήρα χαμηλής θερμοκρασίας). Μεταφέρετέ τις σε αεριζόμενο ντουλάπι ή σε ένα ζεστό, ηλιόλουστο δωμάτιο για να ολοκληρωθεί η αποξήρανση

Αποξήρανση σαρκωδών καρπών

Συλλέξτε τους καρπούς μόλις ωριμάσουν, πριν μαλακώσουν πολύ και δεν μπορεί να γίνει καλά η αποξήρανση. Απλώστε τα να αποξηρανθούν σε δίσκους. Είναι καλό να τα γυρνάτε συχνά ώστε η αποξήρανση να γίνει ομοιόμορφα. Πετάξτε τους καρπούς που έχουν έστω και ελάχιστη μούχλα.

Αποξήρανση σπόρων

Συλλέξτε ολόκληρους τους καρπούς με τους σπόρους, μαζί με 15~25 εκ. βλαστού όταν οι σπόροι έχουν σχεδόν ωριμάσει, πριν όμως διασκορπιστούν οι περισσότεροι από τον αέρα ή φαγωθούν από τα πουλιά. Κρεμάστε τα ματσάκια ανάποδα πάνω από ένα δίσκο στρωμένο με χαρτί ή μία χαρτοσακκούλα μακριά από το άμεσο φως τού ηλίου. Οι σπόροι θα πέσουν όταν ωριμάσουν μετά από περίπου 2 εβδομάδες.

Αποξήρανση τμημάτων φλοιών

Συλλέξτε τον το καλοκαίρι όταν ρέει ο οπός ώστε να ελαχιστοποιήσετε τη βλάβη που προκαλείται στο φυτό. Ποτέ να μην αφαιρείτε όλο το φλοιό – π.χ. μία λωρίδα φλοιού σε όλη          σε όλη τη περίμετρο τού κορμού – εκτός εάν επιθυμείτε να θυσιάσετε το φυτό χάριν τής βοτανοθεραπείας. Τινάξτε ή σκουπίστε το φλοιό για να αφαιρέσετε  τα βρύα ή τα έντομα: αποφύγετε να τον μουσκέψετε τελείως στο νερό. Σπάστε τον σε βολικά κομμάτια (τετράγωνα των 2~5 εκ.), απλώστε τον σε δίσκους και αφήστε τον να ξεραθεί.

Πηγή:
The Herb Society’s: Πλήρης οδηγός φαρμακευτικών βοτάνων